Günümüzde "Casual" denilen oyun türü hakkında yanlış bilgiye sahip olan çok sayıda oyuncu var. Öncelikle bu terimden yola çıkarak "Casual" denilen oyun türünün özelliklerini, sonra "Casual" olduğu sanılan ve aslında olmayan oyunların neler olduğunu açıklamaya çalışacağız.
Öncelikle "Casual" terimini açıklamakta yarar var. İngilizce bir sözcük olan Casual'ın Türkçe'de çok sayıda karşılığı var, oyun dünyası açısından bakarsak Türkçe'ye karşılığı "üstünkörü, sıradan" olarak çevrilebilir. Tabi ki bunun nedeni bu tür oyunların diğer oyunlarla kıyasladığımızda daha "üstünkörü" olmalarıdır diyebiliriz. Bu türü tanımlayan en iyi sözcük ise "Az oyna, çok eğlen"dir. Tabi buradaki "daha az oyna"nın anlamının "yoğunluğu azaltılmış" olduğunu da belirtelim. Peki bu türdeki oyunların Hardcore olarak nitelendirilen oyunlardan farkı nedir?
Casual Oyunların Temel Özellikleri
* Son derece basit oynanabilirlik: Bir puzzle oyununu tek bir tuşla oynanmak veya dokunmatik ekrana küçük dokunuşlar yaparak oyunu rahatça oynamayı bu duruma örnek verebiliriz. Oyuncular kendilerini çok kasmadan, bir veya birkaç komutla oyunu rahatça oynayabiliyorlar.
* Çok Kısa Bölümler ve Görevler: Bu tür oyunlarda görevlerin oldukça kısa olması gerekir. Oyuncular otobüste, bir yerde sıra beklerken, hatta iş yerinde örneğin öğle arasında oyunu açıp birkaç bölümü geçebilmeliler. Angry Birds bu bakımdan Casual oyunlara harika bir örnektir diyebiliriz.
* Herkesin Oynayabileceği Oyunlar: Bu tür oyunların en büyük özelliklerinden biri de herkesin oyunu oynayabilmesini (7'den 70'e) sağlamaktır. Örneğin bir StarCraft veya Diablo'yu 7 yaşındaki bir çocuk oynayamaz (belki 10 milyonda bir belki) ama Line Birds'ü herkes oynayabilir.
* Casual Oyunlar Belli Türlerdedir: Casual oyunlar genellikle belirli türlerde karşımıza çıkarlar. Farmville gibi simülasyon türünde olanların yanı sıra, 2D platform ve puzzle oyunları Casual kategorisinde öne çıkıyorlar. Casual bir korku veya strateji oyununu düşünmek pek mümkün değil.
Ayrıca kısa bölümlere sahip olan Worms serisi de derin oynanabilirliği ile "Casual" türe girmiyor.
Yine de şunu belirtmek gerekir ki, bir oyunun yukarıda saydığımız özelliklerden bir tanesine sahip olması onun doğrudan "Casual" türüne girebilmesi için yeterli değildir. Örneğin son dönemlerde "hardcore" olarak adlandırılan oyunlar bile "herkesin oynayabilmesi için" çok kolay zorluk seviyeleri ya da basit oynanabilirlikle karşımıza çıkıyorlar. Bu onları "Casual" oyun yapmaz, ama hardcore özelliklerinden birşeyler kaybetmelerini sağlar.
Hangi Oyunlar "Casual" Olarak Görülebilir
Casual oyunların ilk örneğinin 1980 yılında piyasaya çıkan Pacman olduğunu söyleyebiliriz. 10 milyar kereden fazla oynandığını belirtilen bu oyun kolay oynanabilirliği, kısa bölümleri ile zaman geçirmek için bulunmaz bir fırsattı. Daha sonra ise 1989 yılında piyasaya çıkan Tetris "casual" oyuncu kitlesinin vazgeçilmez oyunu olmuştur. Tetris'e özel taşınabilir oyun konsollarını oyuncuların unutabilmesi mümkün mü?
Günümüzden örnek vermek gerekirse; Angry Birds, Peggle, Plants vs Zombies gibi yapımlar "Casual" oyuncu kitlesinin vazgeçilmez oyunlarıdır. Bu oyunlar kısa bölümleri ve çok zorlamayan yapıları ile türün önemli yapımları haline gelmeyi başarmışlardır. Tabi şunu da belirtmek gerek; Casual oyunlar başta, hatta oyunun yarısına kadar kolay olabilir, ama son bölümler çok zorlayıcıdır. Bunun nedeni ise oyunun tamamının çabuk bittiği izleniminin verilmek istenmemesi; çünkü bu tür oyunların senaryosu da "üstünkörü"dür.
Casual Oyunlarla İlgili Yanlış Anlaşılanlar
Bazı oyuncular için "Casual" oyun denilince akla grafiklerin şirin olması veya oyunda hiç kan dökmemek geliyor. Sanırım Nintendo oyunlarının eleştirilmesindeki en büyük etken de budur. Aslında Nintendo oyunları "Casual" türünden oldukça uzaklar. Peki neden? Çünkü Nintendo'nun ünlü oyunlarının hemen hemen hepsi "Casual" özellikler taşımaktan uzaklar.
Örneğin New Super Mario Bros, Donkey Kong Country Returns, Metroid ve The Legend of Zelda serisi sırf renkli görsellere sahip oldukları için "Casual" sanılıyorlar. Aslında bu oyunların hiçbiri kısa ve kolay bölümlere sahip değiller, ayrıca oldukça zorlayıcı ve derin oynanış dinamiklerinin olduğu su götürmez bir gerçek. Belki Super Mario Bros'un hikayesi derin olmayabilir, ama oyunun zorlayıcı bir yapıya sahip olması ve oynanış dinamiklerindeki başarı onu "Casual" olmaktan çıkarıyor. Zaten Super Mario Bros'un türü itibariyle bazı konularda derin olması mümkün olmuyor.
Sadece şunu söylemek isterim ki, Gamecube'te oynadığım Super Mario Sunshine'ı bitirmek, bulmacaları çözmek Resident Evil 2'yi veya Silent Hill'i bitirmekten kolay değildi.
Örnek olarak The Legend of Zelda: Wind Waker'ı ele alalım. Bu oyun belki de oyuncuların gördüğü en şirin görsellere sahip, ama oynanış öğeleri, bulmacalar ve hikayesine baktığımızda "hardcore" bir oyun olarak nitelendirilmelidir. Wind Waker'ı genç yaştaki oyuncuların oynaması pek kolay değildir. Zaten The Legend of Zelda'ya ilgi gösterenlerin büyük kısmının yetişkin oyuncular olmasının nedeni de budur. Görsel tercihin oyunun "Hardcore" veya "Casual" olarak nitelendirilmesini sağlamayacağını söylemeliyiz. O nedenle Wii U için beklenen Pikmin 3'ün veya Playstation 3 için çıkacak Ni no Kuni'nin "hardcore" kitleye yönelik derin ve kaliteli yapımlar olduğunu da belirtmek gerekiyor.
Grafikler ve Kanlı Oyunlarla İlgili Ön Yargılardan Kurtulmak Gerek
Bu kısa makaleyi yazmamın nedeni aslında oyuncuların kafasında kalıplaşmış bazı şeylerin ne kadar yanlış olduğunu belirtmekti. Kendine Hardcore oyuncu diyen herkes öyle olmadığı gibi, Casual oyunları oynayan herkes de kötü oyuncu değildir. Örneğin Nintendo oyunlarını hiç oynamamış, hatta bu konuda hiç bilgisi olmayan birisi kolayca "Nintendo Hardcore kitleye yönelmeli" diyebiliyor. Hatta oyun otoriteleri arasında bile bu tür yanlış anlaşılmalar çok fazla. Sorun sadece Nintendo ile ilgili değil. Sony'nin de benzer sebeplerden dolayı zarar gördüğünü söyleyebiliriz. Microsoft'un Rare'in markalarını oyunculara yeterince benimsetememesinin nedenlerinden biri de budur. Bu konuda da söylenecek çok şey var, ama "şu an için" en azından kalıpların yıkılması adına bu kadarını söyleyebiliriz.
Not: Sonraki kısa makalemiz "hardcore" oyunlar ve bu türdeki oyunların son dönemlerde kaybettikleri şeyler üzerine olacaktır.